Karel van Vonno

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben veel Nederlanders de Duitse bezetting niet over hun kant laten gaan. Ze kwamen in verzet. Veelal deden zij dat in min of meer georganiseerd verband. In veel steden en dorpen waren er verzetsgroepen, die de Nazi’s waar dat kon dwars zaten en die door hen met bruut geweld werden bestreden. Veel van die groepen werden opgerold en vaak vonden leden van die groepen de dood.

Er waren ook mensen, die individueel verzet pleegden. Alleen of hooguit met een vriend of een collega. Een van die mensen was Karel van Vonno. Omdat hij bij de Nederlandse Spoorwegen werkte kon hij heel specifieke verzetsdaden plegen. Nadat hij volkomen ten onrechte ergens van was beschuldigd viel hij in handen van de bezetter. Hij zou de Bevrijding niet beleven.

Karel van Vonno werd op 26 januari 1911 geboren in het Duitse Eschendorf, gemeente Rheine. Daar trokken vanaf de 19e eeuw veel Nederlanders heen om er te gaan werken in de textielindustrie. Zo ook Karels vader Jan van Vonno. Hij was wever van beroep. In Rheine leerde hij zijn vrouw Femke de Vries kennen. Zij was van Nederlandse herkomst maar was in Rheine geboren. Zij trouwen op 21 februari 1908 te Rheine. Karel had een oudere zus, geboren op 11 oktober 1908. In 1913 verhuisde het gezin naar Nederland, eerst in Terborg, daarna in Hilversum en vanaf 1915 in Almelo.

Vanaf de tweede helft van de jaren twintig werkte Karel bij Garage J. Boessenkool in Almelo. Er is een mooie foto van hem uit die tijd, samen met collega’s op de binnenplaats achter de garage.

In 1929 maakt Karel de overstap naar de Nederlandsche Spoorwegen, aanvankelijk als Leerling Machinist (stoker) te Oldenzaal. Drie jaar later, op 26 januari 1932, werd hij overgeplaatst naar Almelo en slechts een paar dagen later, op 1 februari, kreeg hij de functie van Wagenlichter in de werkplaats van Hengelo. Na anderhalf jaar, om precies te zijn op 8 juli 1934 werd hij Wagenmeester. Dit werk bleef hij exact 10 jaar doen, tot hij op 7 juli 1944 werd gearresteerd.

In de jaren dertig leerde hij zijn vrouw Trijntje ter Stal kennen. Op 19 oktober 1935 trouwden ze in Almelo. Ze woonden in Hengelo en kregen twee kinderen, Jan en Elly.

Karel was uitgegroeid tot een sterke persoonlijkheid. Dat zou in de oorlogsjaren blijken. In vertrouwelijke gesprekken met zijn Hengelose spoorcollega’s maakte hij van zijn fel anti-Duitse gezindheid geen geheim. Hij wilde zich verzetten, sloot zich niet aan bij een verzetsgroep, maar pleegde met spoorcollega’s zelf verzetshandelingen op het spoorwegemplacement van Hengelo.

Zo was collega J.H. Brunger uit Hengelo erbij aanwezig toen Karel de banden van auto’s van de Deutsche Wehrmacht lek stak. Deze auto’s stonden op wagons van een militaire trein op het emplacement. Samen met een andere collega, H.J. Kamp uit Hengelo deed Karel meerdere sabotagehandelingen, zoals het onklaar maken van Duitse vliegtuigen, die op wagons vervoerd werden. Zulke daden waren onder het Naziregime goed voor de doodstraf.

Op 7 juli 1944 meldde de Duitse Landwacht bij de politie te Hengelo dat een Duitse spoorman, ene Wilhelm Vorwerk, een diefstal uit een wagon had geconstateerd. Vanwege hun anti-Duitse gezindheid viel meteen de verdenking op Van Vonno en Kamp. Volgens de dienstdoende Brigadier van Politie J.W. ter Avest, was er van diefstal echter geen sprake. Maar de Landwacht verzocht de politie hen allebei op te halen en vast te zetten.

Op 12 juli 1944 werden zij overgebracht naar het bureau van de Sicherheitsdienst (Grüne Polizei) in Enschede. Daar werden zij een paar dagen vast gehouden en verhoord. Ze kregen een lijst voorgehouden en moesten daarop mensen aanwijzen, die sabotage plegen. Ze werden zwaar gemarteld maar gaven geen namen prijs. Karel zag zijn vrouw na de martelingen nog even kort door het prikkeldraad. Het was de laatste keer dat ze elkaar zagen.

Op 14 juli werden de mannen op transport gezet naar Kamp Amersfoort. Karel werd gevangene nummer 2603. Kort daarop stuurde hij een voorbedrukte kaart naar huis, waarop hij schreef dat hij was ingedeeld voor transport naar Duitsland.

Op 28 juli 1944 vertrok de transporttrein naar kamp ‘Merseburg Bahnstation’ in Duitsland. Hij kwam terecht in het Arbeitserziehungslager (AEL) Zöschen, een buitenkamp van het concentratiekamp Buchenwald. Karel kreeg ‘Lagernummer’ 8894. In het kamp heerste een vreselijk regime. De gevangenen verrichtten zware dwangarbeid in de Leuna Werke (een chemische fabriek waar onder meer synthetische benzine werd geproduceerd voor de Wehrmacht). Er was weinig voeding en veel mishandeling. Velen stierven in het kamp. Karel van Vonna werd ernstig ziek. Vanwege de slechte zorg en uitputting overleed hij aan zijn ziekte op 28 november 1944. Een stille verzetsstrijder, in stilte gestorven, maar nooit vergeten. Want hij gaf zijn leven voor onze vrijheid.

Voor zijn vrouw brak een zware tijd aan, temeer omdat er nooit definitief bericht van haar mans overlijden had gekregen. Jaren later belde ze nog bij mensen aan omdat ze wilde weten of Karel daar was. Pas veel later zou ze definitief horen dat haar man de oorlog niet had overleefd.

Op 21 Mei 1949 wordt Karel herbegraven op Ereveld Loenen. Tevens staat zijn naam opgetekend in de Erelijst van Gevallenen en staat zijn naam op de plaquette ‘Ter gedachtenis aan hen die vielen 1940-1945’, aangebracht op station Hengelo.