Gerrit Gerrits

Ze was zeven jaar toen hij stierf en dus nog beduidend jonger toen NSB’ers hem bij een razzia nabij Valthe oppakten en meenamen. Geertje (Geertje Henderika) Zijnge-Gerrits heeft daarom eigenlijk geen enkele herinnering aan haar omgekomen vader Gerrit Gerrits (1917-1945). “Er werd thuis nooit over vader gesproken. Moeder wuifde de rest van haar leven elk gesprek over hem weg. Doorvragen had geen zin. Je kwam er niet doorheen.”

Omdat er geen herinneringen zijn, is moeilijk na te gaan waarom Gerrit Gerrits werd opgepakt. De schaarse documenten die op internet te vinden zijn, zijn niet eensluidend. Je leest dat hij op een vrijdag bij een razzia werd opgepakt vanwege het ontduiken van de Arbeitseinsatz (zoals de nazi’s hun systeem van dwangarbeid noemden). Maar Geertje Zijnge-Gerrits en haar zoon Grietus vertellen, dat hij in contact kan hebben gestaan met verzetsgroepen. In Zuid Oost Drenthe waren veel onderduikers en dus waren er ook veel mensen, die die onderduik mogelijk maakten. Mogelijk speelde Gerrit Gerrits daarbij een rol. Dat verhaal wordt des te logischer als je weet dat er in Valthe een onderduikgroep actief was met een lokaal bekende leider.

Een ander verhaal is, dat Gerrit Gerrits contact zou hebben gehad met een verzetsgroep uit Twente. Ook dat is niet onmogelijk. Zuid Oost Drenthe en Twente grenzen immers aan elkaar. Maar het fijne weten we er niet van. Zeker is dat hij werd opgepakt en via Kamp Amersfoort in Duitse dwangarbeid terecht kwam. Dat hij via Kamp Amersfoort (hij zat daar van 18 augustus tot 1 september 1944) naar Duitsland ging kan er op wijzen dat hij meer op zijn kerfstok had dan alleen het ontduiken van de Arbeitseinsatz, maar zoals gezegd, we weten dat niet.

Wat we wel weten is dat hij in de buurt van Hannover te werk werd gesteld bij de bouw van een nieuwe fabriek en dat hij bij een bombardement op deze fabriek om het leven is gekomen. Hij is na zijn overlijden in Duitsland op het plaatselijke kerkhof (in Pulgar, Kreis Borna) begraven, is later herbegraven in Berlijn. Op 11 januari 1952 vond hij zijn laatste rustplaats op het Ereveld Loenen.

Als zijn vrouw (de moeder van Geertje) iets heeft geweten over eventuele verzetsactiviteiten van haar man heeft ze daar de rest van haar leven over gezwegen. Ze was met haar gezin naar haar ouders gegaan en daar was ze liefdevol opgevangen. “Opa en oma zorgden goed voor ons”, vertelt Geertje. “Ik heb vader eigenlijk nooit gemist. Het was gewoon zo.” Later vernoemde Geertje twee van haar zonen naar haar vader. Maar die zijn allebei relatief jong gestorven.

Uiteindelijk is moeder Gerrits nog een keer getrouwd – daar was je in die tijd als arme oorlogsweduwe min of meer toe verplicht – maar dat huwelijk was niet gelukkig. Negen jaar duurde het huwelijk. Toen overleed ook haar tweede man.

Geertjes jeugd was in financieel opzicht niet gemakkelijk. Vader was landarbeider geweest en was ongetwijfeld niet bemiddeld. Moeder had het dus niet breed. In de documenten vinden we een correspondentie met de Oorlogsgravenstichting stuurde omdat ze een jaarlijkse bijdrage van Fl. 2,50 niet kon betalen. Dat werd weliswaar soepel opgelost, maar al vertelde zij er nooit over, ze was elke dag oorlogsslachtoffer.

Kleinzoon Grietus Zijnge probeert meer over zijn opa te weten te komen. “Ik ben daarin geïnteresseerd want uiteindelijk kom ik toch uit hem voort. Maar het is moeilijk. Het lijkt wel of er alleen maar nieuwe vragen tevoorschijn komen. Bijvoorbeeld die Twentse connectie die nog helemaal niet is uitgekristalliseerd.”

Het leven van Gerrit Gerrits was kort (hij werd nog geen 28 jaar) en zijn herinnering is grotendeels vervaagd. Hij was een slachtoffer van een wreed regime, dat een wrede oorlog voerde. Alleen al daarom mag hij niet worden vergeten.